«ΒΙΟ και Πολιτεία» Μάνος Μορφέας

«Η Ελλάδα, αυτή η μικρή χώρα, θα μπορούσε να στηρίζεται οικονομικά στη βιολογική καλλιέργεια. Αλλά η ευαισθητοποίηση των πολιτικών μας είναι επιπέδου νηπιαγωγείου»

Who is Who…

•Ο Μάνος Μορφέας γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα.

•Το 1978 έφυγε για σπουδές στη Νέα Υόρκη, όπου και τελείωσε στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, το τμήμα των Ελευθέρων Τεχνών (Liberal Arts), με ειδίκευση στη σύγχρονη τέχνη και τοιχογραφία.

•Στο Dornach της Ελβετίας σπούδασε τις αρχές της Ανθρωποσοφικής, Ολιστικής Ιατρικής, Ευρυθμίας και Ομοτοξικολογίας.

•Λάτρης της Δελφικής βιωματικής θεώρησης της ζωής, θεωρεί ότι η ευτυχία επιτυγχάνεται μέσω της τέλειας ισορροπίας των συμπαντικών απολλώνιων και διονυσιακών δυνάμεων που αποτελούν την ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης.

•Το 1985 ίδρυσε την εταιρεία «ΜΟΡΦΕΑΣ ΕΛΛΑΣ» με σκοπό να φέρει στην Ελλάδα ποιοτικά, βιολογικά προϊόντα, τα οποία να μην έχουν απλώς θρεπτική αξία, αλλά και θεραπευτική, σύμφωνα με τις αρχές του Ιπποκράτη.

•Φανατικός με τον αθλητισμό έως σήμερα, ασχολείται με την ορειβασία, το μπάσκετ, την κολύμβηση και τις θεραπευτικές φόρμες του κινέζικου Tai Chi. Κάθε χρόνο μπορείς να τον συναντήσεις στην Πάλτση Πηλίου, όπου τα τελευταία χρόνια, κάθε Ιούλιο, συναντιέται η ομάδα του Tai Chi του Βόλου, Χείρων Κένταυρος, στην οποία συμμετέχει.

•Είναι παντρεμένος με τη Χρύσα από το 2005 και έχει δύο παιδιά, τον Ορφέα που είναι ενός έτους και την Ίριδα που είναι τριών.

•Η φιλοσοφία και στάση ζωής του βασίζεται στην επικούρεια αρχή ότι «για να γίνεις πλούσιος, δεν κυνηγάς το χρήμα, αλλά… αφαιρείς τις επιθυμίες»!

Τον ρωτούσα για τούτο και για κείνο και μου απαντούσε για τα μεγάλα και τα σημαντικά: την αρχαιότητα και τη βιοδυναμική καλλιέργεια, την πολιτική και τη θρησκεία. Η συζήτηση έγινε αναπόφευκτα φιλοσοφική, φυσικό και επόμενο μια και μιλάμε για έναν άνθρωπο που «πέταξε» με τα φτερά της φιλοσοφίας, της πνευματικής αναζήτησης και της αγάπης για τη φύση και τον άνθρωπο. Άνθρωπος πολυπράγμων, πνεύμα ανήσυχο, χωρίς εκπτώσεις σε αλήθειες. Σύντομα, ξεπέρασα τις ανασφάλειες για την τυπική μορφή που θα πρέπει να έχει μια συνέντευξη και περιπλανήθηκα στα νοήματα που είχε να δώσει.

Ε.Κ. Πότε και πώς ξεκίνησε αυτή η ενασχόληση με τα βιολογικά;

Μ.Μ. Είναι μια μεγάλη ιστορία. Θα σου πω πώς ξεκίνησα το «ταξίδι» που με οδήγησε στα βιολογικά, το 1978. Ουσιαστικά, αν κοιτάξω πίσω, συνειδητοποιώ ότι πρόκειται για ένα πάζλ. Σιγά – σιγά τα κομμάτια ενώνονται για να οδηγήσουν στο τελικό αποτέλεσμα. Τα βιολογικά! Ό, τι κάνουμε στη ζωή μας, τα πάντα, αν κοιτάξουμε κάποια στιγμή πίσω, έχουν μια αιτία. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Όλα είναι μια λογική   ακολουθία.   Απλά,  ο  περισσότερος κόσμος δεν κοιτάζει, δεν βλέπει τίποτα.

Ε.Κ. Τι σημαίνει αυτό το βλέμμα για σένα;

Μ.Μ. Θα μπορούσαμε αυτό το βλέμμα, το βλέμμα που ρίχνουμε προς τα πίσω, βλέποντας τι έχουμε κάνει στη ζωή μας, να μας βοηθήσει να αλλάξουμε τα πάντα. Την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Αλλά δεν βλέπουμε. Όπως και δεν ακούμε. Ο περισσότερος κόσμος δεν ακούει. Όλοι έχουν κάτι να πουν. Όλοι είναι κλεισμένοι μέσα στο νου τους την ώρα που εσύ μιλάς. Και έτσι δεν έχουν ακούσει ποτέ εσένα. Τίποτα από ό, τι έχεις πει. Και αφού δεν έχουν ακούσει τους άλλους, τον άνθρωπο που έχουν απέναντί τους, δεν μπορούν να αλλάξουν οι ίδιοι.

Ε.Κ. Πότε ήταν η πρώτη φορά που θυμάσαι να άκουσες κάτι σημαντικό;

Μ.Μ. Από παιδί είχα μια ευαισθησία στο να ακούω το μεταφυσικό γύρω μου. Όλα ξεκίνησαν έτσι. Θυμάμαι, όταν ήμουν μικρός, πηγαίναμε κάθε καλοκαίρι οικογενειακά στα Καμένα Βούρλα. Σχεδόν κάθε απόγευμα, την ώρα της δύσης, πήγαινα κάπου μόνος μου, κοίταζα τη δύση και δάκρυζα. Όλοι με έψαχναν κάθε φορά. Δεν ξέρω γιατί δάκρυζα. Δεν ξέρω γιατί. Αισθανόμουν, κοίταζα γύρω μου και γέμιζα.

Ε.Κ. Αυτό ήταν το πιο σημαντικό σου ερέθισμα; Η αφετηρία της ευαισθησίας;

Μ.Μ. Το πιο σημαντικό μου ερέθισμα είναι όλη αυτή η «βαριά» Ιστορία που έχουμε πίσω μας. Αυτά τα χρώματα. Το μπλε, το μάρμαρο… η αρχαιότητα! Δεν την έβλεπα σαν κάτι νεκρό. Ένιωθα σα να μιλούσε. Ήταν -και είναι- για μένα κάτι ζωντανό! Ήθελα να τ’ αγγίξω. Πήγαινα σε περιοχές που είχαν αρχαία και άγγιζα τα μάρμαρα. Καθόμουν στους αρχαίους θρόνους… Όλα αυτά με εντυπωσίαζαν. Τα Καβείρια Μυστήρια στη Σαμοθράκη, όπου οι ιερείς έβλεπαν το μέλλον. Καταπληκτικό. Οι φιλόσοφοι… Στον Τίμαιο, ο Σωκράτης αναφέρει πώς είναι οπτικά η Γη από απόσταση. Πώς μπορούσε να γνωρίζει ο Σωκράτης πώς είναι η Γη από απόσταση και την ανέφερε σαν ένα τόπι με δώδεκα μπαλώματα; Όταν ο Άρμστρονγκ πήγε στη Σελήνη, περιέγραψε τη Γη σαν μια μπάλα με δώδεκα διαφορετικά χρώματα. Και ας μην αναφερθούμε στην Ελευσίνα… στο άχραντο μυστήριο της μύησης. Στο εν ζωή να μυηθείς για πράγματα που θα συμβούν μετά το τέλος της ζωής σου. Τα Ελευσίνια Μυστήρια μυούσαν τον άνθρωπο στην αίσθηση του θανάτου. Όλη λοιπόν αυτή η θέαση με συγκινούσε. Το φυσικό και το μεταφυσικό. Αυτά τα χρώματα που έχει αυτή η χώρα, για να τα ανακαλύψεις πρέπει να γίνεις ορειβάτης, να πατήσεις στα βουνά… Όχι να τα δεις μέσα από το τζάμι ενός αυτοκινήτου.

Ε.Τ. Σαν να παίζεις με το τηλεκοντρόλ…

Μ.Μ. Ναι. Αν δεν πατήσεις στη γη και δεν αισθανθείς, δεν μυρίσεις τα αρώματά της. Αν δε δεις στα έλατα τη δροσιά, τη σταλαγματιά το πρωί, τη μαγεία της σταλαγματιάς, δεν ξέρεις τη φύση. Αν δεν αισθανθείς τον άνεμο μέσα από ένα πεύκο, τότε τι να πούμε; Ξέρεις, το πεύκο είναι έτσι φτιαγμένο (με αυτές τις σπείρες που έχει), που όταν ο άνεμος περνάει από μέσα του, μπορεί να αλλάζει την ποιότητά του. Να πούμε για τη θάλασσα; Κανείς δεν ξέρει ότι η θάλασσα είναι μια πνευματικότητα, μια οντότητα ζωντανή. Η θάλασσα έχει μνήμη, αγαπάει, θυμάται και καταγράφει τα πάντα. Καταγράφει εσένα. Όταν μπαίνεις στην αγκαλιά της και κολυμπάς, ξέρει πώς είσαι. Συναισθηματικά. Και αυτό έχει αποδειχθεί και επιστημονικά. Και μπορείς να το δεις με το εξής πείραμα: Παίρνεις το νερό, το βάζεις σε ένα ποτήρι, το πιάνεις με τα χέρια σου και, για παράδειγμα, έχεις συναισθήματα αγάπης γι’ αυτό. Το παγώνεις απότομα και φωτογραφίζεις τον κρύσταλλό του. Θα δεις ότι αυτό το νερό, στο οποίο έδωσες θετική σκέψη, βγάζει πανέμορφους κρυστάλλους. Με το αντίθετο, οι κρύσταλλοι θα είναι μαύροι, τρομεροί και απαίσιοι. Αυτά υπάρχουν και σε βιβλιογραφία. Το νερό είναι το μόνο πνεύμα, από όλα τα πνεύματα που υπάρχουν στη Γη, που σου επιτρέπει να το δεις. Να το αγγίξεις, να το πιάσεις δεν μπορείς. Να το δεις όμως μπορείς. Αν μπορούσαμε πραγματικά να δούμε τι υπάρχει γύρω μας, θα ζούσαμε σαν ουράνιες οντότητες, θα ξέραμε να αγαπάμε και να εκτιμάμε.

Ε.Κ. Πιο ευτυχισμένοι; Τι είναι η ευτυχία;

Μ.Μ. Λέω σε όλους όσους ζουν καταπιεσμένοι, στους σύγχρονους ανθρώπους, το ίδιο πράγμα: ότι ζούμε σε ένα κόσμο που έχει φτιαχτεί για τις επιθυμίες μας και μόνο. Ένας κόσμος επιθυμιών. Ουσιαστικά, το παιχνίδι που παίζεται σε όλο τον πλανήτη, είναι το να ζήσουμε όλοι σε έναν τεχνητό κόσμο επιθυμιών. Το μέτρο είναι ότι όλοι μας έχουμε μια βασική επιθυμία: θέλουμε να ζήσουμε σαν άνθρωποι. Να έχουμε το σπίτι μας, τη δουλειά μας, την οικογένειά μας. Μόλις όμως αποκτήσουμε αυτά, έρχεται πάλι το σύστημα και μας δημιουργεί νέες επιθυμίες. Και αφού ικανοποιούνται και αυτές, δημιουργούνται κι άλλες. Μέχρι πότε; Μέχρι να μας περιμένει στο τέλος, στη στροφή ο θάνατος. Δεν τελειώνει ποτέ αυτό το παραμύθι των επιθυμιών. Τρέχουν όλοι μέσα στο άγχος και προσπαθούν κάπου να φτάσουν και δεν φτάνουν πουθενά, παραμένουν μέσα σε αυτό τον τεχνητό κύκλο των επιθυμιών. Μας φτιάχνουν μια ζωή, λες και θα ζήσουμε 10.000 χρόνια. Αυτά που μας λένε να κάνουμε και να επιθυμούμε για να τα πραγματοποιήσουμε, δεν μας φτάνει όχι μία, αλλά ούτε χίλιες ζωές.

Ε.Κ. Πλαστές επιθυμίες;

Μ.Μ. Ναι πλαστές. Και χρειάζεται να ξαναγυρίσουμε στο παρελθόν για να μιλήσουμε για το μέλλον. Στην κλασική φιλοσοφία. Και εδώ έρχεται ο Επίκουρος -αυτό το λέω κυρίως στους τραπεζίτες για να καταλάβουν ότι είναι ευτυχισμένοι και δεν το ξέρουν- και μας ανοίγει τα μάτια. Η κλασική φιλοσοφία δεν έχει αρχή και τέλος, γι’ αυτό είναι κλασική. Έρχεται και απαντάει στη ματαιοδοξία του κόσμου των επιθυμιών. Κοίτα, λοιπόν, τι απαντάει ο Επίκουρος για να δεις πόσο μοντέρνος είναι. Πόσο μοντέρνα είναι η φιλοσοφία που διώκεται σήμερα: «Αν θέλεις κάποιον να τον κάνεις πλούσιο, μην του δίνεις χρήματα». Αυτή είναι επαναστατική άποψη βέβαια. Όταν τα λέω αυτά στον κόσμο, είναι σαν να τραβάω το χαλί κάτω από τα πόδια τους. Αυτό που αντιπαραθέτει η φιλοσοφία είναι κάτι αιώνιο και αληθινό, που φέρνει την αγάπη και την πληρότητα. Αντίθετα, ο χώρος των επιθυμιών καταλήγει τον άνθρωπο μέσα από το ατέλειωτο, ματαιόδοξο παραμύθι του, σε ένα άδεια-σμα της ψυχής του και στο τέλος στην ασθένεια. Γιατί όταν απαρνηθείς τη φύση σου, είσαι που; Στην ασθένεια! Αυτοάνοσα, καρκίνοι… Ο κόσμος έχει χάσει την ισορροπία του, το υπέροχο «μέτρο» των αρχαίων Ελλήνων. Λέει λοιπόν ο Επίκουρος ότι δεν δίνεις σε κάποιον χρήματα αν θέλεις να τον κάνεις πλούσιο, αλλά του αφαιρείς επιθυμίες. Διότι όσα χρήματα κι αν έχεις, η απληστία είναι ατέλειωτη στην ανθρώπινη φύση. Δες το σύστημα πώς λειτουργεί. Δες τις τράπεζες.

Ε.Κ. Πλούτος και σοφία δηλαδή δεν κάθονται στο ίδιο τραπέζι;

Μ.Μ. Αν ρίξεις μια ματιά στο παρελθόν, θα δεις ότι οι παλαιότεροι πλούσιοι Έλληνες, είχαν τη φιλοσοφία μέσα τους. Η παιδεία τους ήταν διαφορετική. Σήμερα, η φιλοσοφία διώκεται. Κάποτε ήταν αδιανόητο να είχε τελειώσει κάποιος ένα οποιοδήποτε πανεπιστήμιο και να μην είχε διδαχθεί ένα τουλάχιστον μάθημα φιλοσοφίας. Ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης ήταν απαραίτητα εφόδια για να σταθείς. Σήμερα, δεν υπάρχει κάτι τέτοιο. Δεν διδάσκεται στα πανεπιστήμια η αρχαία ελληνική φιλοσοφία.

Ε.Κ. Η έλλειψη φιλοσοφίας είναι το πρόβλημά μας;

Μ.Μ. Η ματαιοδοξία είναι αυτή που μας οδηγεί στην καταστροφή. Αλλά η μεγαλύτερη καταστροφή του ανθρώπου είναι το «Εγώ». Μόλις ο άνθρωπος είπε: «Εγώ», κατέστρεψε τα πάντα. Κάποτε, όταν ο ένας πονούσε, ο άλλος ένιωθε τον πόνο του διπλανού του. Όταν δεν μπορούμε να λειτουργήσουμε με το «Εμείς», είμαστε απαγορευμένος καρπός για το σύμπαν. Οι συμπαντικές οντότητες, ο πνευματικός κόσμος λειτουργεί με το «Εμείς». Η ψυχή μετά το θάνατο, όσο πιο επιβαρυμένη είναι από τα πάθη της, τόσο δεν μπορεί να περάσει στον πνευματικό κόσμο και μένει στη Γη. Γιατί αυτά τα πάθη είναι σαν τεράστια βαρίδια που την κρατούν στον υλικό κόσμο. Το «Εγώ» λειτουργεί σαν ιός. Δεν μπορείς να πας σε ένα κόσμο που λειτουργεί με το «Εμείς» με διογκωμένο το «Εγώ» σου. Πρέπει η ψυχή να ξαναγυρίσει, σε μια νέα ενσάρκωση, να ξανακάτσει στο ίδιο σχολείο, στο ίδιο θρανίο μέχρι να απαρνηθείς το «Εγώ» σου. Αν δεν το κάνεις, θα κάνεις συνεχώς κύκλους.

Ε.Κ. Αυτό είναι το στοίχημα της ζωής πιστεύεις;

Μ.Μ. Ναι. Υπάρχουν κάποιοι που λένε: «εμείς έχουμε κι άλλες χαρές εδώ. Υπάρχουν και οι φυσικές, οι υλικές χαρές που είναι απαραίτητες». Όποιος όμως βιώσει την αγάπη, την πραγματική, πνευματική αγάπη θα καταλάβει. Όχι την αγάπη που διδάσκουν οι εκκλησίες ή οι διάφορες αιρέσεις σήμερα.

Ε.Κ. Αλήθεια, τι γνώμη έχεις για την Εκκλησία;

Μ.Μ. Είναι μια επιχείρηση πλέον και αυτό. Αν ο Χριστός κατέβαινε σήμερα στη Γη θα έπαιρ-νε το μαστίγιο προς όλες τις Εκκλησίες, συμπεριλαμβανόμενης και της Ορθόδοξης.

Ε.Κ. Ή θα τον ξανασταύρωναν…

Μ.Μ. Σίγουρα θα τον ξανασταύρωναν. Κάποιοι μιλούν για το 666, το οποίο δεν είναι τίποτα άλλο παρά η κατάσταση όπου η ψυχή εργάζεται μόνο για τον υλικό κόσμο και έχει απαρνηθεί τον πνευματικό. Αν ο στόχος σου όλη την ημέρα είναι το κέρδος και η ικανοποίηση του εγωισμού σου ή ακόμα μόνο η οικογένεια σου και τα παιδιά σου και όχι τα παιδιά όλου του κόσμου, και δεν αγαπάς ως εαυτόν και τον συνάνθρωπο -το σπουδαιότερο κήρυγμα του Χριστού- έχεις ήδη σφραγιστεί. Η σφραγίδα αφορά τον πνευματικό κόσμο. Τη σφραγίδα δεν την βλέπεις. Και σίγουρα, κάθε μέρα τον σταυρώνουν τον Χριστό. Γιατί ήμουν, λέει, ορφανός και δεν με δεχτήκατε. Η Εκκλησία του ’50 και του ’60 έφτιαχνε ιδρύματα και νοσοκομεία. Οι πλούσιοι Έλληνες, που είχαν μέσα τους το φιλότιμο, ήξεραν να δίνουν. Έφτιαχνε ο Ζάππας τα Ζάππεια, ο Αβέρωφ πλοία και η Εκκλησία νοσοκομεία (Ευαγγελισμός) και ορφανοτροφεία. Τώρα διανύουμε τα χρόνια του αντιχρίστου, δηλαδή του αντί του Χριστού. Περιμέναμε τον ηγέτη τον πεφωτισμένο, τον πνευματικό και αντ’ αυτού μας ήρθε ο ηγέτης ο υλικός. Γι’ αυτό και βλέπουμε εξάπλωση των ασθενειών. Λίγο να κοιτάξεις γύρω σου, με ποιον έχεις να κάνεις και ποιον υπηρετείς, θα το καταλάβεις. Αν δεις το κλάμα, την κατάντια του κόσμου, την κοινωνική, οικονομική και πνευματική κατάστασή του, θα το συνειδητοποιήσεις. Φαίνεται όλο αυτό το χαμηλό επίπεδο στο οποίο έχουμε πέσει, το χάος. Το ποιος μας έχει αγκαλιάσει, το ποιος μας αγγίζει… Ο Χριστός δεν είχε πού την κεφαλή κλίναι. Ο Χριστός δεν θέλει το χλιαρό, το βολεμένο. Πρέπει να έχουμε δύναμη και πίστη. Αν έχεις πίστη, μπορείς να αλλάξεις τα πάντα. Όσοι δεν έχουν πίστη, ακολουθούν έναν ηγέτη, έναν αρχηγό συνήθως στον κατήφορο. Δεν έχουν πίστη, αυτοί. Ο Χριστός ήταν μόνος του. Όλοι τον αρνήθηκαν ακόμα και οι ίδιοι οι μαθητές του κάποια στιγμή. Αλλά έκανε μια αλλαγή παγκόσμια, έφερε την αγάπη, όπως ο ελληνισμός έφερε τη σοφία.

Ε.Κ. Πού οδήγησαν όλες αυτές οι πνευματικές ανησυχίες;

Μ.Μ. Το 1978 έφυγα για την Αμερική. Εκεί τελείωσα το γυμνάσιο και στη συνέχεια πήγα στο κολλέγιο. Τελείωσα Ελεύθερες Τέχνες. Η Αμερική μου έδωσε τρομερό θάρρος. Δύναμη. Ήμουν στο κέντρο του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος, αλλά ακόμα και αυτό το σύστημα έχει κάτι να σου δώσει, αν μπορέσεις να δεις τα «καλά» του. Η Αμερική μου έδωσε θάρρος, μου έδωσε γνώσεις. Έκτοτε δεν φοβήθηκα ξανά τον κόσμο. Στο κολλέγιο επέλεξα φιλοσοφία, σύγχρονη τέχνη, μάρκετινγκ κ.τ.λ. Αυτά που ήθελα να γνωρίσω από τον κόσμο. Και εργάστηκα εκεί.

Ε.Κ. Ποιά ήταν η πρώτη επαφή με τα θέματα υγείας;

Μ.Μ. Η πρώτη μου οικολογική συνάντηση ήταν στο γυμνάσιο, στο Μπρούκλιν, όπου συνήθιζαν να μας προσφέρουν γάλα. Επάνω στο μπουκάλι του γάλακτος που μας έδιναν, υπήρχε ένα χοντρό παιδάκι που έτρωγε μακαρόνια και δίπλα του ένα αδύνατο. Από κάτω είχε μια λεζάντα που έλεγε: «είσαι αυτό που τρως». Και μου έκανε τρομερή εντύπωση. Αυτή η λεζάντα έμεινε εντυπωμένη στη μνήμη μου. «Είσαι αυτό που τρως». Κάτι απλό από αυτά τα απλά που έλειπαν και λείπουν από την Ελλάδα. Λείπει η κοινωνική ευαισθησία, το να περνάς μηνύματα μέσα από το σχολείο.

Ε.Κ. Πιστεύεις ότι τώρα κάτι πάει να γίνει σε αυτό τον τομέα; Έχουμε αναπτύξει μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση όσον αφορά τη διατροφή μας;

Μ.Μ. Αν δεν περάσει αυτό ήδη από τα νηπιαγωγεία, από τα δημοτικά και τα γυμνάσια, όπου η οικολογία θα πρέπει να διδάσκεται ως πρωτεύον μάθημα, δεν κάνουμε τίποτα. Γιατί είναι ένα μάθημα που θα μας βοηθήσει στη ζωή μας. Και κατόπιν ας μαθαίνουν τα παιδιά και Μαθηματικά και Φυσική. Η άποψη ότι από τους γονείς εξαρτώνται όλα, είναι λανθασμένη. Εδώ, χρειάζεται η πολιτεία, η εκπαίδευση. Ένας γονιός μπορεί να μην έχει ποτέ του εκπαιδευτεί πάνω στα θέματα της οικολογικής ζωής. Άρα τι οικολογική συνείδηση μπορεί να έχει; Και πώς να τη διδάξει στο παιδί του; Αν το παιδί, από την άλλη πλευρά, μαθητεύσει στο σχολείο περί οικολογίας, θα επιστρέψει στο σπίτι του, στον πατέρα του και θα μπορέσει να του πει: «μην πετάς το τσιγάρο από το παράθυρο του αυτοκινήτου». Το παιδί αυτό θα είναι ο αυριανός γονέας. Το σχολείο θα πρέπει να δημιουργεί τους αυριανούς σωστούς γονείς. Αν όλα αυτά δεν τα διδάξει το σχολείο στο παιδί, το πώς να εκλεπτύνει τις άθλιες συνήθειες των γονιών του, τότε και ο αυριανός πατέρας θα είναι ο ίδιος. Άρα, η οικολογία ξεκινάει αρχικά από την παιδεία και από πουθενά αλλού.

Ε.Κ. Πότε ξεκίνησε η ενασχόληση με το εμπόριο;

Μ.Μ. Ήδη από την εποχή που ήμουν στην Αμερική. Δεν ήθελα να χάσω τους φίλους που έκανα εκεί. Έκανα εκπληκτικούς φίλους. Στην Αμερική ήρθα σε επαφή με τη jazz και με διάφορες κουλτούρες. Συνειδητοποίησα ότι η εξωτερική ομορφιά δεν παίζει ρόλο στις προσωπικές επαφές όσο οι αξίες. Εκεί, όταν συναντάς έναν άνθρωπο και γίνεται φίλος σου, είναι περισσότερο οι αξίες που παίζουν ρόλο, παρά τα επιφανειακά πράγματα. Όχι η επιφανειακή αξία που έχεις, δηλαδή το αν έχεις ένα καλό αυτοκίνητο ή αν έχεις οικονομική επιφάνεια κ.τ.λ. Όχι ότι δεν «μετράνε» καθόλου εκεί, αλλά δεν είναι το άλφα και το ωμέγα. Μάλι-στα, τους Έλληνες κατηγορούν ότι είναι λίγο διπρόσωποι. Ότι άλλα λέμε μπροστά τους και άλλα πίσω τους. Αυτή την εντύπωση έχουν δυστυχώς για εμάς.

Ε.Κ. Ποιες είναι οι προτεραιότητές σου;

Μ.Μ. Έχοντας αξίες πραγματικές και ειλικρινείς κερδίζεις όλο τον κόσμο. Και όταν είσαι αυτό που είσαι! Και λίγη σοφία περισσότερη… Μας λείπει η σοφία. Αν κάποιος δεν έχει φιλοσοφία δεν κάνει τίποτα. Και αν δεν έχεις το γνώθι σ’ αυτόν δεν έχεις ούτε αυτοεκτίμηση. Δες τον τομέα των σχέσεων. Σήμερα, για παράδειγμα, βλέπεις μια άσχημη γυναίκα με έναν όμορφο άντρα και το αντίστροφο. Για αφουγκράσου όμως το επίπεδο τους, θα δεις ότι έχουν μια σχέση επιπέδου, όχι μια σχέση κενή. Για να έχω λοιπόν εγώ καλές γυναίκες, θα πρέπει να γίνει πρώτα αλλαγή στο δικό μου επίπεδο. Ο όμοιος ελκύει τον όμοιο. Όταν εγώ αλλάξω το επίπεδό μου, αμέσως θα προσελκύσω άλλου είδους ανθρώπους. Και η τύχη μου θα «ανοίξει» από μόνη της. Ενώ τώρα τι κάνω; Κάνω σχέση π.χ. με τη Μαρία. Τη χωρίζω, γιατί μου φταίει η Μαρία. Ενώ η Μαρία τι είναι; Είναι ο καθρέπτης της δικής μου βλακείας. Ο άλλος είναι ο καθρέπτης του εαυτού μας. Συμπαθούμε αυτόν που μας θυμίζει τα θετικά του εαυτού μας και αντιπαθούμε αυτόν που μας θυμίζει τα αρνητικά. Αυτό είναι το θέατρο που συμβαίνει. Έτσι, λοιπόν, μετά αφήνω τη Μαρία και πάω στην Αλεξία, η οποία βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με τη Μαρία. Το υποσυνείδητο μου φταίει, το οποίο δεν είναι εκλεπτυσμένο. Για να αλλάξω το συνειδητό, πρέπει να πάω στον έσω εαυτό. Ποιος στρέφεται σήμερα στον έσω εαυτό; Κανείς. Υπάρχουν και εξαιρέσεις βέβαια. Σήμερα, υπάρχουν κάποιες σχολές αυτογνωσίας και κάποια άτομα που ενδιαφέρονται. Είναι ένας αριθμός ανθρώπων που εμείς γνωρίζουμε, γιατί μας απασχολεί το θέμα. Αν όμως το δει κανείς πληθυσμιακά, αναλογικά είμαστε σχεδόν ανύπαρκτοι. Οι 10.000 άνθρωποι που ασχολούνται με αυτό το θέμα της εσωτερικής φώτισης, είναι λίγοι. Στη Γερμανία για παράδειγμα, είναι διαφορετικά. Θα σου πω το πιο απλό. Στους δρόμους της Γερμανίας, αντί για χαιρετισμό άκουγα τη φράση: «Ο Χριστός είναι Θεός», σε ελεύθερη μετάφραση. Ήταν μια εσωτερική ευχή. Οι Γερμανοί αν και θεωρούνται αυστηροί ή εθνικιστές από πολλούς, έχουν πολλά θετικά στοιχεία.

Ε.Κ. Πώς συνδυάστηκε η αναζήτηση εσωτερικής φώτισης με το εμπόριο;

Μ.Μ. Δεν στράφηκα στο διεθνές εμπόριο για λόγους πλουτισμού, αλλά εκείνη την περίοδο το εμπόριο ήταν η μόνη γέφυρα με την οποία θα μπορούσα να κρατήσω επαφές. Η πρώτη επαφή που είχα στη Γερμανία, ήταν με ένα εργοστάσιο που δεν είχε σχέση με τον οικολογικό τομέα. Ήταν το μεγαλύτερο εργοστάσιο στον κόσμο που έκανε κοπές σε φίλντισι. Και αυτό ήταν το μεγαλύτερο βήμα που έκανα στη ζωή μου. Στην Αμερική πήρα τη δύναμη, στη Γερμανία όμως πήρα την πνευματικότητα. Επί 10 περίπου χρόνια πηγαινοερχόμουν. Δυο με τρεις μήνες το χρόνο ήμουν εκεί. Έφερνα το φίλντισι στην Ελλάδα και ταξίδευα στα νησιά, επειδή ήθελα πολύ να γνωρίσω τα νησιά μας. Τότε το εμπόριο είχε μεγάλη άνθηση και μπορούσα να μεταπωλήσω το φίλντισι. Αυτός ήταν ένας πολύ ωραίος τρόπος για να γνωρίσω τα νησιά μας. Έκανα πολλά ταξίδια. Εκείνη την περίοδο γνώρισα ένα πνευματικό κίνημα, αυτό της ανθρωποσοφίας. Ιδρυτής του, ο αυστριακός, Rudolf Steiner, που υπήρξε μεγάλη φυσιογνωμία για τη Γερμανία. Ο Steiner έδωσε τρομερά πράγματα στην ανθρωπότητα, αν και δυστυχώς ακόμα και σήμερα, οι θεωρίες του στην Ελλάδα δεν είναι γνωστές. Ο Steiner ήταν ένας άνθρωπος που γεννήθηκε με τεράστιες ευαισθησίες, π.χ. έβλεπε και αισθανόταν το αιθερικό πεδίο των λουλουδιών. Έβλεπε τον αιθέρα, το πνεύμα τους, την ουσία. Σπούδασε φιλοσοφία, μαθηματικά και τέλειωσε δύο πανεπιστήμια. Μετέφρασε τον Γκαίτε σε απλή γερμανική γλώσσα, γιατί η γλώσσα του Γκαίτε ήταν ακατανόητη στον σύγχρονο Γερμανό. Ο Steiner μπορούσε να καταλάβει τον Γκαίτε, γιατί και οι δυο ήταν τεράστιες προσωπικότητες. Ο Steiner, πρωτοπόρος για την εποχή του, έδωσε τη μέθοδο της βιοδυναμικής καλλιέργειας. Αυτή την περίφημη μέθοδο, που βλέπεις να αναγράφεται στις ετικέτες των προϊόντων ως demeter και που οι περισσότεροι, ακόμα και οι καταστηματάρχες, δεν μπορούν να εμβαθύνουν και να την εξηγήσουν, είναι η βιοδυναμική καλλιέργεια. Και αυτό είναι που λέω στους συναδέλφους σήμερα, το ότι αν θέλουν να πετύχουν κάτι, θα πρέπει να γίνουν καλύτεροι επαγγελματίες. Και ο επαγγελματίας θα πρέπει να έχει γνώση. Μην κάνετε κάτι ερασιτεχνικά, γιατί θα οδηγηθείτε σε αποτυχία, τους λέω.

Ε.Κ. Λείπει η θεωρητική γνώση;

Μ.Μ. Και η βιωματική. Όχι μόνο το να γνωρίσουμε τι είναι, αλλά και να εμβαθύνουμε. Όταν κάτι αναγράφεται στο προϊόν, θα πρέπει ο άλλος που θα το πληρώσει, να ξέρει τι είναι. Γιατί το πληρώνει 20 και 30% πιο ακριβά και από το βιολογικό. Δεν είναι κάτι απλό. Φαντάσου ότι κατά την καλλιέργεια των προϊόντων που πιστοποιούνται ως βιοδυναμικά, δεν περνούν ούτε καλώδια της ΔΕΗ κοντά στην καλλιεργούμενη έκταση. Ούτε καν δρόμος δεν θα πρέπει να υπάρχει κοντά, ούτε αυτοκίνητα να βγάζουν διοξείδιο του άνθρακα. Εκεί θα πρέπει να υπάρχει μόνο χωματόδρομος, όπου μπορείς να πας μόνο με γαϊδούρι ή άλογο. Ο τρόπος καλλιέργειας βασίζεται όχι μόνο σε φυσικά λιπάσματα, αλλά και σε βιοδυναμικά και ομοιοπαθητικά σκευάσματα. Η βιοδυναμική καλλιέργεια εμπιστεύεται τους νόμους των κοσμικών ρυθμών. Η φάση της Σελήνης παίζει ρόλο στην ανάπτυξη του φυτού. Το φεγγάρι φέρνει ένα μαγνητικό πεδίο πάνω στη Γη. Πώς το καταλαβαίνουμε αυτό; Από την άμπωτη και την παλίρροια του νερού. Αν ο σπόρος φυτευτεί με γεμάτο φεγγάρι και έντονο μαγνητικό πεδίο, τότε οι ρίζες θα πάρουν την εντολή από το μαγνητικό πεδίο του φεγγαριού και θα αρχίσουν να αναπτύσσονται οριζόντια μέσα στη γη. Όταν προσέξω να φυτέψω το δέντρο ή το σπόρο όταν δεν θα έχει φεγγάρι, δηλαδή σε ημέρα που το φεγγάρι θα βρίσκεται στην άλλη πλευρά της Γης, τότε το μαγνητικό πεδίο του φεγγαριού, τραβάει τις ρίζες προς τα κάτω, τις έλκει στο εσωτερικό της Γης και η ρίζα θα πάει στο βάθος. Και φαίνεται η διαφορά του βιοδυναμικού δέντρου από το συμβατικό που έχει φυτευτεί αφηρημένα, χωρίς να υπάρχουν αυτές οι γνώσεις. Γι’ αυτό τρώμε αυτά που τρώμε σήμερα. Οι παλιοί τα ήξεραν αυτά. Στα χωριά μάζευαν τη στάχτη, την έβαζαν σε βαρέλια με νερό κάτω από το φεγγάρι. Και το έριχναν στις ρίζες των δέντρων. Αυτό είναι βιοδυναμική. Με τη βιοδυναμική θέτουμε σε κίνηση τις άυλες δυνάμεις που μας περικλύουν. Όπως και με τις ασθένειες. Οι παλιοί αγρότες τι έκαναν; Έβραζαν τσουκνίδες και ράντιζαν τα φυτά. Τα τεχνικά σκευάσματα δεν γιατρεύουν τις ασθένειες, αλλά χαλάνε και τα θετικά στοιχεία του φυτού. Σπάνε την αλυσίδα και μύρια κακά έπονται με αυτό τον τρόπο.  Αρχίζει ο φαύλος κύκλος. Πολεμούν μια ασθένεια και μαζί σκοτώνουν για παράδειγμα και την πασχαλίτσα, η οποία όμως αποτελεί αντίδοτο για άλλες ασθένειες και βλαβερούς μικροοργανισμούς. Τότε, σπάει η αλυσίδα και εμφανίζονται άλλες τόσες ασθένειες. Και πάει έτσι… από χημικό σε χημικό. Υπάρχουν περιοχές όπου τα χημικά έχουν φτάσει σε 5 και10 μέτρα βάθος. Ό, τι και να φυτέψεις μετά εκεί δεν θα πιάσει. Η Ελλάδα, αυτή η μικρή χώρα, θα μπορούσε να στηρίζεται ολόκληρη στη βιολογική καλλιέργεια, με κρατικό σχεδιασμό και υποστήριξη φυσικά. Επειδή είμαστε μικρή χώρα, γίνονται εύκολα αυτές οι αλλαγές. Δεν έχουμε τις τεράστιες εκτάσεις με τα εκατομμύρια στρέμματα που ελέγχονται από ξένα συμφέροντα και θα μπορούσαν να μας απαγορεύσουν να παράγουμε ό, τι θέλουμε. Και οικονομικά θα σωζόταν η Ελλάδα, γιατί τα προϊόντα τους οι αγρότες θα τα μοσχοπουλούσαν στην Ευρώπη και όχι αυτό που γίνεται τώρα, να συναγωνιζόμαστε τους Τούρκους και τους Αιγύπτιους στις χημικές πατάτες. Ποτέ δεν θα μπορέσουμε να τους ανταγωνιστούμε σε αυτό! Να πάμε βιολογικά να τους ανταγωνιστούμε. Σε τρία χρόνια οι επιδοτήσεις τελειώνουν. Οι αγρότες τι θα κάνουν τότε; Ενώ ό, τι και να παράγουμε βιολογικά θα το φάει όλη η Ευρώπη.

Ε.Κ. Φοβόμαστε τις αλλαγές; Είμαστε και πάλι λίγο πίσω;

Μ.Μ. Όχι. Το «πίσω» είναι υπέρ μας. Γιατί αυτοί που πάνε «μπροστά» με τα χημικά και τεχνικά μέσα, ξαναγυρίζουν τώρα να βρουν τους «πίσω». Εμείς που είμαστε «πίσω» γιατί να πάμε μπροστά; (Γέλια) Να πάμε πιο πίσω. Εκεί δεν έχουμε ανταγωνισμό. Αυτό που συζητάμε εμείς τώρα εδώ, για κάποιους είναι κάτι το αστρονομικό. Και όμως αυτό είναι το έξυπνο. Να είσαι «πίσω» και αυτό να δουλέψει υπέρ σου. Αλλά δεν έχουμε πολιτικούς. Η ευαισθητοποίηση των πολιτικών μας είναι επιπέδου νηπιαγωγείου. Αυτοί πρέπει να πάρουν μαθήματα πολιτικής οικονομίας από την αρχή σε κάποιο κολλέγιο ενδεχομένως.

Ε.Κ. Με αυτό τον τρόπο καταστρέφεται η χώρα;

Μ.Μ. Η Ελλάδα καταστρέφεται δυστυχώς με την ταχύτητα και τον τρόπο που λειτουργούν αυτά τα μυαλά που διοικούν. Είναι αδιανόητο σήμερα που όλοι καταργούν το μαζούτ και το πετρέλαιο, εμείς να λέμε «ναι» στα πυρηνικά -έστω και σαν ιδέα- και «ναι» στην ενέργεια μέσω του πετρελαίου και του μαζούτ, όταν έχουμε το φυσικό αέριο. Εγώ θα έλεγα την ηλιακή ενέργεια καλύτερα. Αλλά έστω το φυσικό αέριο. Η Ελλάδα μπορεί να παράγει τέτοιου είδους τεχνογνωσία. Θα έπρεπε να είναι πρώτη στην κόσμο σε παραγωγή ηλιακής ενέργειας.

Ε.Κ. Έχεις κάποια χώρα ως πρότυπο στο μυαλό σου;

Μ.Μ. Τη Γερμανία που την έχω ζήσει. Στη Γερμανία είχα φιλίες με την οικογένεια του ιδιοκτήτη του εργοστασίου που εργαζόμουν. Στο σπίτι αυτό ζούσαν με οικολογικές αρχές. Το 1985! Όλη η ζωή τους, το πώς διαχειριζόντουσαν την καθημερινότητά τους, ήταν βασισμένο στην οικολογία. Από τη διαχείριση των σκουπιδιών του εργοστασίου και το πώς έτρωγαν, μέχρι το ότι οι εργάτες πήγαιναν στο εργοστάσιο με ποδήλατα. Η οικογένεια είχε δικό της κήπο στο σπίτι, όπου καλλιεργούσε τα πάντα με βιολογικό τρόπο. Και την ώρα που τρώγαμε, έκοβαν φρέσκα λαχανικά και έφτιαχναν τη σαλάτα τους. Το ρύζι ήταν ολικής αλέσεως, τα μακαρόνια τους, το γάλα τους. Όλα ήταν βιολογικά, ακόμα και τα καλλυντικά τους. Τότε γνώρισα τη Welleda. Σαπούνια, αρώματα, μόνο το άρωμα των προϊόντων αυτών, όπως το θυμάμαι, σε μετέφερε κάπου αλλού. Κατόπιν ήρθα σε επαφή με την Martina Gebhardt, η οποία φτιάχνει χειροποίητα καλλυντικά. Σημαντική συνάντηση! Αυτή η πολύ σπουδαία γυναίκα ήταν πολύ κοντά μου όσον αφορά τον τρόπο σκέψης, τις αντιλήψεις, τις απόψεις και τις ευαισθησίες, είχαμε κοινή φιλοσοφική σκέψη. Σκέψου ότι όλα τα συστατικά των προϊόντων της τα βάζει σε κεραμικά σκεύη για να τα κρατήσει ζωντανά. Εντυπωσιάστηκα από το πόση ευαισθησία είχε για το περιβάλλον αυτή η γυναίκα. Μάλιστα, μεγάλες εταιρείες της ζητούν πρώτη ύλη. Μετά είδα τις μπύρες που έπιναν σε εκείνη την οικογένεια. Τις μπύρες της εταιρεία Pinkus Muller. Η μπύρα, η ζωντανή μπύρα, δεν έχει καμία σχέση με αυτές που πίνουμε. Η μπύρα πίνεται ζεστή. Οι δημοφιλείς εταιρείες συνήθως δεν παράγουν μπύρα. Ουσιαστικά παγώνουν το σκεύασμα αυτό για να αλλοιωθεί η γεύση. Η μπύρα που έχει παραχθεί βιοδυναμικά, που έχει μέσα το μύκητα, έχει τελείως διαφορετική γεύση. Καμία σχέση. Επιπλέον, έβλεπα τα γλυκά που έτρωγε αυτή η οικογένεια, το πώς τα έφτιαχνε. Από αυτά τα γλυκά εμπνεύστηκα και έφερα στην Ελλάδα, την εταιρεία Allos, με τα υπέροχα γλυκά χωρίς ζάχαρη και τον θαυματουργό Αμάρανθο. Ακόμα, τα ζώα… τα αγαπούσαν τα ζώα! Υπήρχε μια αγάπη σε ό, τι κι αν έκαναν αυτοί οι άνθρωποι! Πρέπει κανείς να τα αγαπήσει όλα αυτά πρώτα, για να μπορέσει να βγάλει από μέσα του τον βιολογικό άνθρωπο. Εμείς εδώ ανακαλύψαμε την οικολογική μας ευαισθησία εξαιτίας της αγωνίας των ασθενειών και του πόνου. Δεν μπήκαμε ποτέ στο οικολογικό κίνημα από αγάπη, αλλά από φόβο. Και έγινε όταν φτάσαμε πια στο χείλος του γκρεμού και όταν όλα τα σπίτια είχαν από ένα καρκίνο.

Ε.Κ. Ποιος μας στερεί τη φύση;

Μ.Μ. Η ματαιοδοξία. Την οποία καλλιεργούν συστηματικά όλοι αυτοί που στηρίζουν το σημερινό σύστημα. Μας στερούν το πραγματικά ωραίο, στρέφοντας την προσοχή μας στον πλούτο. Και τελικά, το αποτέλεσμα του καταναλωτισμού και της ματαιοδοξίας, είναι δυστυχώς η ασθένεια.

Η συνέντευξη τελείωσε κάπως απότομα, λόγω των πολλών επαγγελματικών υποχρεώσεών του. Μου φάνηκε ότι υπήρχαν πολλά ακόμα να ειπωθούν. Σκέφτηκα το πώς ο τρόπος ζωής και η φιλοσοφική στάση μας απέναντι στη ζωή, σχετίζονται με κάθε αποτέλεσμά μας και κατ’ επέκταση με την επαγγελματική μας επιτυχία. Το πώς οι φιλοσοφικές μας αφετηρίες είναι αυτό που τελικά καθορίζει κάθε καρπό μας…

Ευχαριστούμε τον Μάνο Μορφέα που εγκαινίασε τη στήλη «ΒΙΟ και Πολιτεία» και του ευχόμαστε καλή συνέχεια στην επαγγελματική και φιλοσοφική του πορεία.

-Συνέντευξη στην Ειρήνη Κάρου