Η λέξη «στρες» αποτελεί τον αγγλικό όρο (stress) αυτού που θα ονομάζαμε στα ελληνικά «ψυχοκοινωνική πίεση»
Αφορά ακριβώς στο αίσθημα που έχουμε όταν δεχόμαστε πιέσεις είτε από το εξωτερικό περιβάλλον (π.χ. οικογένεια, σχέσεις, σπουδές, δουλειά) είτε από τον εαυτό μας (προσδοκίες, απαιτήσεις κτλ.) και στον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε όταν δεχόμαστε αυτές τις πιέσεις.
Το στρες δεν είναι απαραίτητα κάτι το αρνητικό. Σε μικρή ένταση μάλιστα, μπορεί να είναι και η κινητήριός μας δύναμη. Κανείς μας δεν θα έφερνε σε πέρας για παράδειγμα μία εργασία, αν δεν τον ενεργοποιούσε λίγο στρες. Πρόκειται λοιπόν, για μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε εξωτερικές ή εσωτερικές απαιτήσεις ή ακόμη και σε κινδύνους, οπότε και στόχος του στρες είναι να μας βοηθήσει να αντιδράσουμε.
Δεν χειρίζονται όμως, όλα τα άτομα όλες τις καταστάσεις με τον ίδιο τρόπο. Έτσι, σε πολλούς ανθρώπους, η αντίδραση στο στρες ξεπερνά τα φυσιολογικά επίπεδα και αρχίζει να προκαλεί έντονη δυσφορία και δυσκολίες στην καθημερινή ζωή. Το στρες εμφανίζεται με τρεις μορφές.
Τα είδη του στρες
Οξύ στρες: προκαλείται από μία κατάσταση έντονη που μόλις προηγήθηκε (π.χ., συνέντευξη για δουλειά) ή που άμεσα επίκειται (π.χ., ραντεβού με κάποιον που μας ενδιαφέρει). Θέτει το άτομο σε ετοιμότητα και μπορεί να προκαλεί μέχρι και ευχάριστη ένταση, επαναλαμβανόμενο όμως εξαντλεί το άτομο.
Επεισοδιακό οξύ στρες: οξύ στρες σε καθημερινή σχεδόν βάση. Τα άτομα αυτά είναι σαν να βρίσκονται διαρκώς «στην πρίζα». Προκαλεί έντονα σωματικά συμπτώματα (π.χ., καρδιακές παθήσεις, έλκος) και προβλήματα στην συμπεριφορά (π.χ., επιθετικότητα, ξεσπάσματα).
Χρόνιο στρες: το άτομο βρίσκεται μόνιμα σε μία κατάσταση στρες, την οποία μέσα από τον χρόνο συνηθίζει ως αναπόσπαστο μέρος της ζωής του. Η ζωή τού φαίνεται «μίζερη» και στάσιμη. Το άτομο φθείρεται σωματικά και ψυχικά και νοιώθει δυστυχισμένο και ανικανοποίητο. Τα αποτελέσματα αυτού του τύπου στρες είναι αρκετά σοβαρά, καθώς μπορούν να καταλήξουν σε σημαντικά σωματικά ή ψυχικά προβλήματα.
Τα συμπτώματα του έντονου στρες
Τα συμπτώματα του έντονου στρες εκδηλώνονται σε τέσσερα επίπεδα: στο συναίσθημα, στη σκέψη, στη συμπεριφορά και στο σώμα. Ποικίλουν ανάλογα με την σοβαρότητά τους. Έτσι, αποτέλεσμα του στρες μπορεί να είναι ορισμένες δυσκολίες ή δυσχέρειες, όπως:
Στενοχώρια: Σκέψη του είδους «δεν θα τα καταφέρω», παρορμητικότητα, εφίδρωση.
Ανησυχία: Σκέψη του είδους «θα αποτύχω», τρίξιμο δοντιών και δάγκωμα νυχιών, σφιγμένοι μύες.
Ενοχές όταν κάποιος ξεκουράζεται, επειδή θα έπρεπε να κάνει κάποια δουλειά: Σκέψη του είδους «δεν μου φτάνει ο χρόνος», έλλειψη οργανωτικότητας, συχνοουρία, διάρροια.
Εκνευρισμός: Θεωρούμε τους άλλους υπεύθυνους για ό,τι άσχημο του συμβαίνει, αναποφασιστικότητα, χέρια που τρέμουν, υπερβολικές απαιτήσεις από τους άλλους, ξηροστομία, απώλεια χιούμορ.
Μερικές φορές τα συμπτώματα του στρες γίνονται έντονα και παίρνουν τη μορφή προβλημάτων στη λειτουργικότητα και υγεία. Στήνεται ένας φαύλος κύκλος άγχους και συμπτωμάτων, όπου το ένα επιτείνει το άλλο. Έτσι, η παραγόμενη ανησυχία και οι άλλες αρνητικές συνέπειες ξεφεύγουν από τον έλεγχό μας. Η πίεση που νιώθουμε γίνεται μεγαλύτερη και τα συμπτώματα στη σκέψη, το συναίσθημα, τη συμπεριφορά και στο σώμα μας ακόμα πιο έντονα:
Θλίψη: Η σκέψη «κολλάει» σε κάτι, δεν απολαμβάνουμε τα πράγματα που απολαμβάναμε παλιότερα, δυσκολίες στον ύπνο.
Άγχος: Σκέψη του είδους «πρέπει να κάνω αυτό, πρέπει να κάνω και το άλλο, πρέπει…», αποφυγή καθηκόντων που προκαλούν άγχος, κεφαλαλγίες και άλλοι πόνοι σε διάφορα σημεία του σώματος.
Σύγχυση: Σκέψη του είδους «χάλια τα πήγα», υπερβολικές αντιδράσεις σε μικρές αντικειμενικά ενοχλήσεις, διαρκές αίσθημα κόπωσης ή εξάντλησης.
Γρήγορη εναλλαγή συναισθημάτων (π.χ. ευφορία,άγχος): Φοβόμαστε για το χειρότερο, απρόβλεπτες αντιδράσεις, αίσθημα πνιγμού και δυσκολία στην αναπνοή / λιποθυμικές τάσεις.
Θυμός: επιθετικότητα, ταχυπαλμίες.
Έντονη ανησυχία για το μέλλον: απώλεια της όρεξης ή υπερβολική όρεξη, απώλεια ή αύξηση του σωματικού βάρους.
Δυσκολία στην εκφορά του λόγου.
Οι συνέπειες του ισχυρού στρες δε σταματούν, δυστυχώς, εδώ. Η ένταση της πίεσης, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, μπορεί να προκαλέσει σοβαρότατα προβλήματα και κινδύνους, όπως:
Αίσθημα ακινητοποίητου: Αδυναμία στη συγκέντρωση, κοινωνική απόσυρση / απομόνωση, συχνές αρρώστιες.
Απαισιοδοξία: Προβλήματα μνήμης, κατάχρηση ηρεμιστικών, αλκοόλ ή άλλων ουσιών, χρόνιοι πόνοι σε διάφορα σημεία.
Χαμηλό αυτοσυναίσθημα: Σκέψη του είδους «η ζωή μου είναι χάλια», αυτοκτονία, καρκίνος.
Διαρκής ανησυχία/φοβίες: Αύξηση ατυχημάτων, εγκεφαλικό.
Κατάθλιψη: Καρδιοπάθειες.
Προσοχή! Ακόμη και τα μικρής έντασης συμπτώματα θα πρέπει να σημειώνονται και να αντιμετωπίζονται. Συνήθως δεν δίνουμε σημασία, για παράδειγμα, σε πονοκεφάλους ή στομαχόπονους και αυτό κυρίως, επειδή τους αποδίδουμε αλλού (το καυσαέριο, το κρύο κτλ.) ή γιατί τους έχουμε πλέον συνηθίσει.
Η αλήθεια είναι ότι τέτοια «μικρά» συμπτώματα αποτελούν ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά στον τρόπο ζωής που ακολουθούμε και ότι θα πρέπει να βρούμε τρόπους να χειριστούμε τις καθημερινές καταστάσεις κάπως διαφορετικά.
Τι προκαλεί στρες;
Είναι πολλά τα γεγονότα εκείνα ή οι καταστάσεις που μπορούν να δημιουργήσουν στρες σε ένα άτομο. Πηγές στρες μπορεί να εντοπίσει κανείς μέσα στον ίδιο τον εαυτό του, στην οικογένειά του, στο χώρο σπουδών ή εργασίας, στο κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον. Για παράδειγμα, στρες μπορεί να δημιουργήσουν:
-προβλήματα σχέσεων
-προβλήματα στις σπουδές
-οικονομικές δυσκολίες
-προβλήματα στην εργασία
-το μέλλον, οι προοπτικές
-οι «απαιτήσεις»του εαυτού
-οι απαιτήσεις των άλλων
-θέματα υγείας και ασφάλειας
-η μοναξιά
-περιβαλλοντικά προβλήματα (π.χ. ο θόρυβος)
-η βία
-κοινωνικές ανησυχίες και προβλήματα
-χρονικοί περιορισμοί
-απανωτές δυσκολίες
-ο ανταγωνισμός
-ξαφνικά γεγονότα ή δυσκολίες
Πέραν όμως από τα παραπάνω, υπάρχουν και άλλες συνθήκες που προκαλούν στρες:
-οι καταστάσεις που θεωρούμε ότι δεν ελέγχουμε
-οι σημαντικές αλλαγές στις συνθήκες ζωής
-η ασάφεια
-η ματαίωση των προσδοκιών μας
-οι καινούργιες, οι νέες καταστάσεις
-η αντίληψη ότι δεν θα τα καταφέρουμε σε κάτι
Κάποια από τα γεγονότα ή τις καταστάσεις που αντιμετωπίζουμε μπορούν να θεωρηθούν στρεσογόνες για όλους σχεδόν τους ανθρώπους (π.χ., η απώλεια προσφιλών προσώπων, η μοναξιά, μια καταστροφή). Κάποια άλλα όμως γίνονται στρεσογόνα μόνο όταν το άτομο θεωρεί ότι δεν μπορεί να τα αντιμετωπίσει. Παράγοντες όπως, οι προσδοκίες, οι επιθυμίες, οι συνθήκες του περιβάλλοντος, όπως αυτές γίνονται αντιληπτές, η ελλιπής κοινωνική υποστήριξη, ο αρνητικός τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα πράγματα, ορισμένες αρνητικές συνήθειες (π.χ., η τελειομανία), στοιχεία της προσωπικότητας και της ιδιοσυγκρασίας, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο εάν θα αξιολογήσουμε ένα γεγονός ή μια κατάσταση ως στρεσογόνο, καθώς και το πόσο στρες μας δημιουργεί.
-Το ανωτέρω κείμενο, αποτελεί απόσπασμα του άρθρου «Το στρές και η Αντιμετώπιση του» του καθ. Ευάγγελου Χ. . Καραδήμα, Σχολικού Ψυχολόγου, Δρ. Κλινικής Ψυχολογίας της Υγείας.
-Πηγή: http://www.cc.uoa.gr/skf/problhmata/stress.html
Τα σημάδια του στρες μπορούν να ανιχνευθούν
Το τσιμπολόγημα, η αύξηση βάρους, ο προβληματικός ύπνος, η κούραση, το κάπνισμα, οι εναλλαγές στη διάθεση, η μειωμένη λίμπιντο, η εξασθενισμένη μνήμη και η αδυναμία συγκέντρωσης, ο πόνος στην πλάτη, η αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος και κατ’ επέκταση οι επαναλαμβανόμενες μολύνσεις, η διάρροια και η δυσκοιλιότητα είναι κάποια από τα σημάδια τα οποία στέλνει συνήθως το σώμα σας για να μας προειδοποιήσει για την πίεση την οποία υποβάλλεται και για τα οποία μπορείτε να λάβετε τα μέτρα σας προτού να είναι αργά.
Ο στόχος σας είναι
-Να μειωθούν τα αρνητικά αποτελέσματα του στρες στην υγεία σας
-Να αποτραπεί η εξάντληση και τα σοβαρά προβλήματα τα οποία συνδέονται με το στρες όπως έλκος στομάχου, καρδιολογικά προβλήματα, κατάθλιψη.
-Να αλλάξουν βλαβερές για την υγεία συνήθειες όπως το κάπνισμα, και η χρήση αντικαταθλιπτικών και υπνωτικών, οι οποίες συνήθως οφείλονται στο στρες.
Τα συμπτώματα στρες δεν είναι τα ίδια για όλους τους ανθρώπους ούτε και εμφανίζονται όλα μαζί. Σε ορισμένους το στρες θα φανερωθεί με κάποιο ψυχοσωματικό τρόπο (βουλιμία, προβλήματα ύπνου, μειωμένη λίμπιντο) σε άλλους με την παρουσίαση κάποιων ψυχολογικών προβλημάτων (οξυθυμία, επιθετικότητα, ανησυχία). Οπότε καλό είναι να προσδιορισθούν τα «κυρίαρχα» σημάδια στρες ούτως ώστε να βρεθεί ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του στρες.
Όσο περισσότερο δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε το στρες που σας καταβάλλει, είτε πρόκειται για χρόνιο στρες, είτε για παροδικό (εξετάσεις, κόψιμο καπνίσματος, δίαιτα) τόσο επιβαρύνονται οι σωματικές και διανοητικές σας ικανότητες.
Μην το αφήσετε λοιπόν να σας καταβάλλει. Προκειμένου να παλέψετε ενάντια στα αρνητικά αποτελέσματα του στρες θα πρέπει να γνωρίζετε πώς να το διαχειριστείτε.
Αξιολογήστε το επίπεδο του στρες σας επιλέγοντας όσες από τις παρακάτω φράσεις σας αντιπροσωπεύουν. Κατόπιν διαβάστε ανάλογα με τον αριθμό των απαντήσεων σας σε ποιο στάδιο βρίσκεστε.
-Δεν καταφέρνω να χαλαρώσω ακόμη και στις προσωπικές στιγμές
-Περνώ μια πολύ αγχώδη κατάσταση
-Έχω κενό μνήμης
-Έχω ανεπιτυχώς δοκιμάσει να κόψω το κάπνισμα
-Έχω μανία με τα γλυκά
-Έχω στομαχικές διαταραχές (διάρροια, δυσκοιλιότητα)
-Δεν κοιμάμαι καλά και συχνά ξυπνάω κουρασμένος
-Χρησιμοποιώ υπνωτικά
-Βρίσκομαι πολύ συχνά σε κακή διάθεση ή έχω εναλλαγές στη διάθεση (κυκλοθυμία)
-Είμαι ευερέθιστος και συχνά φτάνω στα άκρα
-Κάνω δυσάρεστες σκέψεις
-Έχω πρόβλημα συγκέντρωσης σε μια συγκεκριμένη εργασία
-Αποφεύγω το σεξ
-Δεν έχω καθόλου λίμπιντο ή όρεξη για σεξ
-Μετά από δίαιτα δεν μπορώ να διατηρήσω το βάρος μου
-Πολύ συχνά υποφέρω από πονοκεφάλους, πόνους στον αυχένα και τους ώμους, ιλίγγους, κράμπες και προβλήματα στα μάτια.
-Έχω ταχυκαρδίες
-Έχω υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
-Παίρνω βάρος
-Τσιμπολογάω και έχω κακές διατροφικές συνήθειες
-Έχω κόμπο στο λαιμό ή σφίξιμο στο στομάχι ή ιδρώνουν τα χέρια μου
-Δεν έχω καλή μνήμη
-Δεν βρίσκω καμία σεξουαλική ευχαρίστηση
-Καπνίζω όταν αυξάνεται η πίεση στο σπίτι ή στη δουλειά
-Έχω αμφιβολίες
-Έχω δυσκολίες στην αναπνοή
-Πίνω πολύ καφέ ή αλκοόλ
-Κάνω περίπλοκους (δύσκολους) συλλογισμούς
-Νιώθω ανήσυχος και ανυπόμονος
-Έχω σεξουαλικές δυσκολίες χωρίς συγκεκριμένο λόγο
-Η ζωή μου είναι γεμάτη πίεση και δεν έχω ποτέ χρόνο για τον εαυτό μου
-Δεν μπορώ να ηρεμήσω
-Είμαι συνεχώς σε ένταση
-Με προλαμβάνουν τα γεγονότα
-Η αποχή μου από το κάπνισμα δεν είχε διάρκεια
-Έχω δυσκολία στον να κοιμηθώ
-Όταν σταματώ το κάπνισμα γίνομαι νευρικός, ευερέθιστος και ανυπόμονος
-Τρώω περισσότερο (ή λιγότερο) από συνήθως
-Ξυπνώ αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας
-Όταν σταματώ το κάπνισμα τσιμπολογάω και παίρνω βάρος
Αποτέλεσμα
Κανένα σύμπτωμα
Δεν είστε κάτω από την πίεση ή είστε σε θέση να ελέγξετε τις αγχωτικές καταστάσεις και να αντιμετωπίσετε χωρίς εξάντληση. Καταφέρνετε να κάνετε την πίεση σύμμαχό σας.
1 έως 5 συμπτώματα (χαμηλό επίπεδο)
Δεν είστε ιδιαίτερα πιεσμένος ή ενοχλήστε ελάχιστα από το στρες και το ελέγχετε πολύ καλά. Παρ’ όλα αυτά θα πρέπει να προσέξετε ώστε να μην επιτρέψετε στο στρες να αυξηθεί και να σας καταβάλλει και να σας κάνει μη παραγωγικούς.
6 έως 10 συμπτώματα (μεσαίο επίπεδο)
Τις περισσότερες φορές είστε σε θέση να ανταποκριθείτε στις απαιτήσεις μιας κατάστασης χωρίς ιδιαίτερο κόπο. Παρόλα αυτά κάποια από τα συμπτώματα αυτά μπορεί εύκολα να εξελιχθεί σε πραγματικό πρόβλημα όπως κατάθλιψη, έλκος, καρδιαγγειακά προβλήματα. Είναι απαραίτητο να ενεργήσετε άμεσα και να καταπολεμήσετε τα συμπτώματα αυτά.
11 έως 15 συμπτώματα (υψηλό επίπεδο)
Η πολύ πίεση η οποία νιώθετε είναι καταστρεπτική για την απόδοση σας και τη δραστηριότητα σας. Καταναλώνετε πολύ ενέργεια ενώ τα αποτελέσματα είναι πολύ λίγα. Νιώθετε κουρασμένος, οξύθυμος ενώ είστε ανίκανος να επανακτήσετε τον έλεγχο των καταστάσεων. Η συνεχή πίεση που νιώθετε είναι καταστρεπτική για την υγεία σας.
16 συμπτώματα και πάνω (πολύ υψηλό επίπεδο)
Το σώμα σας είναι σε μια μόνιμη κατάσταση πίεσης στην οποία προσπαθεί να προσαρμοστεί. Αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί και καταναλώνετε συνεχώς αυξανόμενη ενέργεια για να αντεπεξέλθετε τότε πολύ σύντομα το σώμα σας θα καταρρεύσει. Έχετε φτάσει σε ένα σημείο που δεν έχετε πλέον δυνάμεις να αντιμετωπίσετε τις καταστάσεις. Για να βελτιώσετε την ποιότητα της ζωής σας θα πρέπει να αντιμετωπίσετε άμεσα τα σοβαρά προβλήματα που συνδέονται με το στρες (έλκος στομάχου, καρδιοαγγειακά προβλήματα, κατάθλιψη).
Σχολιάστε το άρθρο